La storya konta ke in las rovinas del ghetto de Varsovya se topo in medyo de piedras karbonizadas una botilya. Kontenya un testamento eskrito unas kuantas oras antes de la fin del ghetto.

Varsovya, el 28 de Avril 1943.

Yo Yossel Rakover de Tarnopol, ijo de personas djustas i de vertud , eskrivo estas lignas in el ghetto de Varsovya ke esta in fuego. La kaza ande me topo es una de las ultimas ke no esta ayindar kemada. Al lado de mi, las paredes se patladeyan debasho el fuego de las bombas . Untrun poko va estar komo las otras kazas del ghetto, la tomba de sus defensores . Por la chika ventana a metad serrada rayes de sol kolorado entran in la kamareta. De este chiko lugar de ande dia i noche avemos mitrayado los enemigos. El sol ya esta a la punta de dispareser.

No save kuanto no me importa de no verlo mas .

Mos akontesyo una koza muy kuryoza : todas muestras ideas i sentimyentos se trokaron. Vemos in la muerte una fin salvadora. Una libertad ke vyene romper las kadenas. Las bestyas de la chara me paresen tan amables ke topo ke no es djusto de komparar las a los kriminales reynando in la evropa. No es verdad ke Hitler tyene de la bestya. Se konvensido ke es un produkto tipiko de la humandad moderna. Es la humandad entera ke lo engrandesyo i dize klaramente sus dezeos personales i sekretos. Un dia in la chara ande me eskondiya enkontri un perro, un perro hazino, ambyerto, puedeser loko, kon la kola detras de sus piernas.

Mos konsentimos los dos la similitud de muestro hal. El de los perros no es mijor ke el muestro. Se metyo kontra mi i me chupo las manos. No kreygo ke yori antes komo esta noche. Lo tomi in mis brasos i sanglutava komo nunka. Me enseli de este pero ke pudya ir ande kerya
Ma los sentimyentos mios a este momento no eran de selo ma de verguensa. La verguensa delantre este perro de ser un ombre. Na, ande arivimos :

A pensar ke la vida es disgrasya, kaza kemada, ijos karvon, la muerte una liberansa, el ser humano una maka, ser animal un idéal, ver el sol una disgrasia, la noche una salvasyon. Miliones de gentes in el mundo son amorozos del sol i de la luz sin apersivirsen toda la eskuridades ke mos trusho . Los negros lo utilizaron para ir detras de los fugitivos ke bushkavan de eskaparsen i sobrebivir.

Kuando me eskondi in la chara kon mi mujer i mis ijos –eran seish a esta epoka- la noche sola mos guardava sanos. La madrugada mos aboltava a los ke mos keryan tomar la alma. Nunka me vo ulvidar este dia ande los alemanes echaron sus fuego ensima de miles fuyendosen . Los avyones desde el amanaser se bolaron i mos mitrayaron asta la noche. Mi mujer muryo in esta matansina kon muestro bibiko de 7mezes ke tenya in sus brasos. Dos otros de mis ijos disparesyeron uno de 4 anyos, el otro de 6.

A la noche, los sobrebivyentes se mettyeron in kamino . Yo kon los très ijos ke me kedavan, mos fuymos a bushkar los dos ke mankavan, David … Yehuda… yamavamos in los kampos. Ma dinguno respondyo aparté un eko. No los vidi mas. I in un esfuegno tuvi el ordino de no mas tener angusya : estavan in las manos del padron del universo. Pedri mis otras très kriaturas in un anyo in el ghetto de varsovya.

Rachelé mi ija de 10 anyos avya sintido ke se pudya topar pedasos de panes in los syerkos de la otra parte de la pared ke mos kortava del mundo exterior. La ambre no mos deshava la yaka. Los kuerpos de la gente ke se muryeron echados komo lodo in las kayes. La gente son prontos a morir de mil maneras, ma no de ambre. Deve de ser ke las disgrasyas mataron avagar todos los dezeos asta el ultimo : ke es el de komer ,mizmo si no se kere mas bivir. Me kontaron lo ke disho un djidio a metad muerto dizyendo a un otro : Akh, si pudya antes de eskapar azer un truna vez una cena komo un ser humano.

Rachele no me avya dicho su idea de salir del ghetto : un krimen kastigado kon la muerte. Se fue kon una de sus amigas de noche, ma las toparon a la demanyana a la puerta.. Los guardias ayudados de komplisidad poloneza se echaron detras las poveretas ke para no morir de ambre avyan bushkado de komer in los syerkos. Grupo deskadenado persiguyendo dos poveretas ambyertas de diez anyos kon mas furya ke si eran dangerozas kriminales. Esta koretina no pudya turar muncho. Rachele se kayo i los nazis le rompyeron la kavesa, la sigunda se eskapo, ma muryo dos semanas dispues de lokedad.

Yakov el sikieme de mis ijos de 13 anyos se muryo de tuberkulosa el dia de su bar mitzva. Fue para el delivransa.. No me kedo mas ke mi ija Eva. Fue matada a sus quinze anyos. Agora, mi torno vino, i puedo dizir komo Yov : nudo abolto a la tyerra komo el dia de mi nasimyento. Tengo kuarenta tres anyos i si abolto atras i mirando los anyos pasados puedo dizir por siguro ke fuy un ombre onesto. El korason yeno por amor de Dio.. Me fue dado la reushita in la vida sin ke me aga orgolyozo. Tuvi grande fortuna i asigun el konsejo del rav, no me konsentya su proprietaryo. Ansina si me la tomavan no iva ser un rovo. Mi kaza era avyerta a los menesterozos, i kuando pudya ayudar a uno, lo azya kon alegria. Fuy devuado al kulto.i no demandava mas ke de servir Lo kon amor de todas mis fuersas.

No puedo dizir ke mi relasyon kon Dio kedo la mizma. Ma puedo dizir ke mi fe in el, no troko de un kaveyo. Antes in los buenos momentos me sintya su devdedor.

Oy es El ke tyene una muy grande devda. a su torno . I komo es El, el devdozo, penso tener el derecho de demandar Le. No demandar komo Yov : « ke eran mis pekados para mereser esto ? ».. Otros mas grandes i mijores ke mi son konvensidos ke no son kastigos por kulpas echas.

Ma akontesyo una koza partikolara ke se yama « hastores panim » ke es : Dio se tapo la kara.

Dio desvio su kara del mundo i desho los ombres a la ferosidad de sus instinktos .

Por esto kreygo ke kuando el yeser haraaa advienne las primeras viktimas son las mas puras. Para kada uno de mozotros no es un afalago. Ma de mizma manera ke el destino de muestro puevlo vyene de leyes ke no son materyales ma divinas i spiritualas. (aki ago una parentesa komo lo aze Edmond, para dizir vos ke no esto deltodo de akordo kon el) El kreente konsidera lo ke akontese komo una parte de un plano ande las tragedias humanas no tyenen valor., Ma esto no kere dizir ke los piadozos de muestro puevlo deven achetar i dizir : El Segnor es djusto i sus sentensyas tambyen.

Dizir ke meresimos los kolpos ke mos dyeron, es desfamarse a si mizmo. Es enconar el nombre del santo bendicho. Es Dio ke se blasfeme in arebashandomos.

Las kozas son lo ke son, no aspero milagro i no rogo Dio de tener piadad de mi. Ke kontinue a guadrar la mizma indiferensya , aboltando la kavesa in frente de los milliones de ijos de SU puevlo. No se partikolar, no aspero privilegio. No vo bushkar de fuyir me, i no me vo eskapar
Me kedan très de estas botiglias de benzina , una va ser para mi . dispues aver vazyado munchas de eyas a las kavesas de assassinos.

Fue un grande momento in mi vida. Kuanto riyi. Riyi asta las lagrimas. Nunka pudya imaginar ke la muerte de seres humanos –mizmo enemigos- me iva tan alegrar. Ke estos tontos humanistos digan lo ke keren, la vengansa fue i kedara la arma finala , el mas grande kontentimyento moral de los ke son oprimados. Asta oy no avya byen entendido esta palavra del talmud : « La vengansa es santa » Lo es pormodo ke es eskrita kon los dos nombres de Dio. Es eskrito : « Adonay es Dio de venganza ». Agora lo entyendo, agora lo syento i mi korason esta yeno de plazer a la idea ke desde milenaryos yamamos Adonai « El nekome Adonay » Dio de vengansa. Alevantate Dio de vengansa.

Agora se kapache de mirar la vida i el mundo kon esta partikolara agudeza ke se da a el ombre antes de morir. Agora veygo la diferensya fondamentala entre muestro Dio i el de los otros puevlos. Alora ke muestro Dio es el Dio de la vengansa i ke la Torah menasa de muerte para pekados minimos, el talmud mos ambeza ke si el Sanhedrin, -tribonal santo- avya kondanado a muerte una sola vez in setenta anyos, los djuzgos eran yamados assassinos. De otra vanda el Dio de puevlos ke lo yaman Dio de amor dio ordino de amar el ser humano, solo ke mos matan kon alegrya desde 2000 anyos.

Si avli de vengansa. Raramente avemos konosido la verdadera vengansa. Kuando akontesyo, fue tan satisfechozo, dulse, konfortable, me incho de tan alegrya ke me sintya naser a una mueva vida.

Un tank se kedo in muestra kaye. De todas las kazas serkas se echo botiglias de fuego. Dinguna lo toko. I se fue mas leshos. Alora asperimos ke venga debasho la nariz muestra , i lo atakimos enjuntos. Se torno a fuego i vimos salir koryendo seish nazis ensendidos . Akh, komo kemavan ! kemavan komo los djidios ke avyan kemado, ma gritavan mas fuerte. Los djidios no gritan. Toman la muerte komo salvasyon. El ghetto de Varsovya muere kombatyendo. Lucha i muere sin un grito.

Me kedan très botiglias i me son muy karas, komo el vino a un alcooliko. Una es para mi, kuando la vo vazyar ensima de mis vistidos, vo meter estos eskritos in la ridoma para el ke los va topar. Ansina un dia se entendra los sentimyentos de un djidio abandonado del Dio al kual kree tan fuerte. Las dos otras ridomas las vo echar al momento venido a la kavesa de assassinos.

Eramos dodje in esta kamareta i luchimos mueve dias. Onze kayeron sin un grito. Mizmo un chiko de sinko anyos ke mos vino ken save komo. Esta al lado de mi soriendo , trankilo, komo sonyando. Se muryo kon el mizmo korage ke los grandes esta demanyana. La mas parte ya eran muertos i se asuvyo ensima de los kuerpos para mirar afuera por un burako de la ventana. In un sigundo se aresvalo por atras, ensima de su frente una gocha de sangre.

Muestra kaza es una de las ultimas ke turo. Asta ayer desde el amaneser mos echavan kurshumes i todo tipo de fuegos eramos ayindar todos bivos. Sinko feridos kontinuavan a partisipar, i se kayeron todos, los unos ayer, otros oy. Kada uno tomava kayado su torno de guardia i tirava asta ke lo maten. A parte mis très botilyas no tengo mas kurshumes.

In los kates de arriva kontinuan a tirar fuertamente, ma no me pueden ayudar, la eskalera es destruyda, i kreygo ke la kaza entera se va derrokar. Eskrivo estas ojas etchado kontra la tyerra , mis amigos muertos al deredor. Miro las karas , son kalmas i mizmo kon un ayre ironiko, komo si me keryan dizir, no vas a asperar muncho povereto loko. Para mi bivo, me parese ke se riyen de mi, eyos ya saven.. Mizmo el chiko, save deke nasyo, deke muryo. I si no save, la repuesta no importa delantre la luz divina ke lo mete in los brasos de sus parientes assassinados.

De aki una o dos oras yo tambyen vo saver. Ma se bivo i kero untruna vez avlar a mi Dio komo un ombre ke tuvo el grande i malorozo onor de ser djidio.

En primero se orgoliozo de ser djidio. Tendre verguensa de aparteneser a puevlos ke izyeron naser i edukaron kulpables de los krimen ke mos izyeron .

Si, se orgoliozo de ser djidio, pormodo ke no es kolay. Es mas kolay de ser frances, ingles, américano, es mas konfortable, ma no es mas onorable. Kreygo ke ser djidio es ser luchador, es nadar kontra el koryente humano yeno de krimen. El djidio es un militante, un testigo. Dio lo iso su prisonyero, su koza.

Muestros enemigos, dizen ke somos negros, ma yo kreygo ke semos mijor ke eyos, no brutos sin piadad de vuestro tipo.. I mizmo si eramos mas negros tuvyera plazer de ver vuestro ayre a muestro lugar.

Se orozo de aparteneser al puevlo el mas malorozo de la tyerra ande la torah es la mas grande i la mas ermoza de todas las leyes i de toda moraldad. Los ke la keren arebashar, la azen mas santa.. Kreygo ke ser djidio es de nasimyento ( Aki ago una segunda parentesa para dizir ke no esto de akordo, para mi es por sentimyento. Uno es djidio por ambezamyento , por tradisyon, i para onorar muestros avuelos, sero la parentesa).

Uno nase djidio komo nase un artista, no es posivle de liberarse . Esto es la marka divina eskrita in muestro kuerpo ke aze de mozotros el puevlo eligido. Los ke no entyenden, nunka podran entender el senso profundo de muestro martyrologo. « No existe mas entero ke un korason rompido » disho un gran rav. I no ay mas eligido ke un puevlo torturado todo el tyempo.. Si no keres kreer ke Dio mos nomino komo su puevlo eligido, pensa alora ke fuymos elegidos grasyas a muestras sofryensas.

Kreygo in el dio de Israël mizmo si iso todo para ke no kreyga in El. Kreygo in sus leyes mizmo si no topo djustifikasyon de sus aktos. Agora no tengo mas kon El un relato de esklavo a su padron, ma de un elevo a su maestro. Boko la kavesa delantre su grandor ma no vo bezar sus vergas ke me aharvan. Lo amo, ma amo mijor leyes djustas ke se topan in la torah. Mizmo si me avya écho ilusyones ensima de El vo kedar in su ley . Dio signifika religion. La torah, régla de vida. I mas vamos a morir para esta régla de vida, mas sera immortala.

Por esto, dame permesso antes de morir de demandar Te la razon.

Agora, libre de espantos, inchido de trankilidad i seguridad interna te kero avlar a Ti por la ultima vez de mi vida.

Dizes ke pekimos ? Es siguro. I seremos kastigados ? I esto tambyen lo puedo entender. Ma kero ke me digas si yay in el mundo un pekado ke merese el kastigo ke mos impozates.

Dizes ke vas azer pagar a muestros enemigos sus maleshuryas. Se konvensido ke les aras pagar lo ke izyeron sin pyadad, sin rahmanut. No tengo duvdo in esto. Ma kero ke me digas si puede y aver in el mundo un kastigo de natura a expiar los krimen ke mos izyeron.

Puedeser ke diras ke in el kavzo presente no konserna los pekados i kastigos, ma ke esto akontese kuando te tapas la kara i deshas los ombres a sus instinktos. ?

Alora kero demandar Te, Signor, i esta demanda me kema el korason i el meyoyo komo un fuego :

Ke ayindar ?

Dime lo, kualo deve akonteser ayindar para ke te desveles la kara i amostrar la al mundo ?

Te lo kero dizir klaramente i sin arrodear. Oy mas ke a dingun otros momentos del martiryo sin fin de muestro puevlo, tenemos el derecho, mozotros los torturados, los indjuryados, los atabafados, los enterrados bivos, los kemados, los arrebashados, los umilyados, los eskarnesidos, los assassinados por milliones, tenemos mas ke todo el derecho de saver : Ande son las limites de tu pasensya ?.

Te kero dizir otra koza, no traves demazya la kordela, se puede romper. El destino ande mos yevates es tan duro ke deves dar perdon a los de tu puevlo ke in sus desespero se alesharon de ti. Perdone a los ke se alesharon in momentos de disgrasyas i tambyen in momentos de felisidad.

Trokates muestra vida in una lucha terrible, perpetuala, los espantozos bushkaron una salida. No se deve de aharvar los kovardos ma adjidearlos, amostrate mas piadozo ke para mozotros.

Perdone a los ke blasfemaron tu nombre i se fueron. Sofryeron tanto ke no pensaron ke sos El padre, ni mizmo ke tyenen un padre.

Si te avlo frakamente es ke kreo en Ti, kreo en Ti mas ke antes, pormodo ke Se ke sos Tu mi Dio. In fakto no puedes ser… .NO, no puedes ser el dio de los ke azen aktos orribles sin piadades. Pormodo ke si no sos mi Dio, de ken lo sos ?, del de los assassinos ?.

In frente de los ke me aboresen, ke me keman bivo, ken se yo ?, si no un ser ke représenta un poko de tu luz, de tu buendad.

No te puedo bendizir para los aktos ke permetites. Ma te Bendigo, alavo Tu egzistensia i tu terrivle grandor. Komo deves de ser poderozo para ke mizmo la katastrofa aktuala no tenga dingun effekto ensima de Ti.

I por ke sos tan grande, i yo tan chiko, te rogo, te avizo –por amor de tu nombre :

No te agas korona in tolerando sakrifisio de innosentes.

No te demando de kastigar los kulpables. Asigun la terivle logika selesta, sus kolpos a la fin se aboltaran kontra eyos . La konsensya del mundo se muere kon mozotros. Assassinar Israël es assassinar el mundo.

Alora el mundo se va devorar, se va konsumirse in sus proprias indjustisyas. Se va aogar in su sangre.

Los assassinos ya disheron sus propryas sentensyas, no se salvaran del kastigo. Ma Tu deves de azer djustisya i ser mas strikto kontra los ke no disheron nada de los krimen ke vyeron . A los ke por palavras kondamnaron los masakros, ma ke se alegraron de lo ke vyeron in sus korasones.

A los ke dizen in sus korasones falso : SI, el tyrano era negro, ma izo el lavoro para mozotros, izo byen i le devemos rekonosensya.

Esta eskrito in la torah ke el ladron deve de ser mas kastigado ke el bandido, malgrado el fakto ke el ladron no menasa la vida de la viktima i lo ke le intéressa es solo arovar.

Alora ke el bandido se ataka a su viktima de dia sin espanto de los ombres o de Dio .El ladron el se espanta de los ombres ma no de Dio. Es po resto ke su kastigo deve de ser mas fuerte.

In konsekuensa, poko importa ke trates los assassinos komo brigantes, mos tratan de la mizma manera a Tu i a mozotros. No azen misteryos de sus krimen.

Ma los ke kayen las matansas sin espantarsen de Ti, ma ke se espantan de lo ke los ombres pueden dizir son komo el ke veye uno aogarse i no azen nada para ayudar lo. Te rogo o Dio, kastiga los komo ladrones.

La muerte no puede mas asperar, sere ovligado de deshar mi penika. Los tiros de los kates de arriva se estan aminguando. Los ultimos defensores de muestro lugar kayen uno detras del otro, i kon eyos muere lo mijor de la Varsovia djudya. El sol se esta echando i grasyas a dio no lo vere mas. Por la ventana las luzes del insendyo temblan, i el pedaso de syelo se esta kolorando de rokho sangre. De aki una ora me topara kon mi famya,, kon los miliones de otros massakrados de muestro puevlo, me topare in este mundo mijor ande no yay mas duvdos , ande solo keda la mano de Dio.

Muero kon kalma ma no amahado, ni satisfecho ; vensido ma no esklavo ; amargo ma no sin koraje. Kreditor i kreente, i no devdozo i suplikando kon orasyones.

Amorozo de Dio ma sin dizir Amen a todo lo ke aze.

Fui detras de El mizmo si me arrepusho. Segui sus mandamyentos mizmo si me aharvo. Le kiji byen mizmo si me arebasho asta la tyerra, torturo asta la muerte, si izo de mi un objekto de verguensa ,deshonor i burla.

Mi rabbi me konto un avez la storya de un djidio ke kon su mijer i su ijo se eskaparon de la inkisisyon espagnola ,i se fuyeron por la mar in un chiko vapor. Reushyeron malgrado una tempesta a alkansar una isla. Aya un relampago aharvo su mujer. I dispues una tornada yevo su ijo in la ola. Solo, disgrasyado malorozo, despedasado, deskalsado, in medyo de la tempesta , los turguelos, alevanto sus manos al syelo i grito a Dio : Dio de Israël, me fuyi asta aki para poder aprovecharte libramente. Para segir tus mandamyentos i sanktifikar tu nombre. Ma Tu izites todo lo posivle para ke no me kreyga in ti. Alora si Tu pensas azer todo para ke no me kreyge in Ti kon estas todas sufriensas, Te grito Dio de mis padres : No reushiras. Me kitates mis tesoros los mas karos, me torturates a muerte, ma vo kreer in Ti, malgrado todo i kontra Ti.

Estas son las ultimas palavras ke te adresso in mi ravya enfurryada : No te servira de nada. Izites todo para ke duvde de Ti. Ma muero komo bivi kon una fe intensa.

Alavado seyga el Dio de los muertos, el Dio de vengansa, el Dio de verdad i djustisya ke un dia amostrara dimuevo su kara in frente del mundo, i kon su boz poderoza sarsanera el mundo.

Shema Israël, Syente Israël, el eterno muestro Dio, el eterno es uno.

In tu mano Signor desho mi reflo.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here