this week’s proverbs
מיט זכות אבות בּאַצאָלט מען נישט קײַן חובות
transliterated
mit zekhus avos batsolt men nit kayn khoyves
in English
with ancestral merits you can’t pay back your debts
in Hebrew
עם זכות אבות לא משלמים חובות
and this
אַ דאַנק קען מען און קעשענע נישט לײגן
transliterated
a dank ken men in keshe’ne nit leygn
in English
a thank you cannot be placed in the pocket
in Hebrew
תודה אי אפשר להכניס לכיס
דאָס בּילד
אַ הײמישער ײִד פון פּולין איז אַמאָל געקומען צו פאָרן קײַן פראַנקפאָרט. גײט ער איבּער די גאַסן און זוכט אַ כּשר‘ן פּלאַץ װוּ מ‘זאָל קענען אַרײַנגײן און עפּעס עסן אַ כּשר‘ן מאָלצײַט. גײט דער ײִד און קוקט אויף די שילדן איבּער די גאַסן, זוכט אַ ײִדיש װאָרט, װאָס זאָל װײַזן אַז ס‘איז כּשר. נו,איר קענט דאָך דײַטשלאַנד, טאַקע אַ סך ײִדן אין שטאָט, נאָר מ‘דאַרף זיך היטן װוּ מ‘גײט אַרײַן עסן.
נאָר אַז מ‘זוכט, געפונט מען. דער ײִד האָט געטראָפן אַ רעסטאָראַן מיט אַ שילד איבּערן געשעפט מיט גרויסע אותיות, כּ ש ר .
דער ײִד האָט זיך דערפרײט אין גײט אַרײַן. װי נאָר ער טרעט אַריבּער די שװעל, איז אים בּאַלד קלאָר געװאָרן, אַז ער האָט געמאַכט אַ טעות. הינטערן בּופעט שטײט אַן אויסגעפּאַשעטער מאַן,מסתמא דער בּעל הבּית, אָן אַ סימן פון בּאָרד און פּיאות, און צו דערצו נאָך אין הוילן קאָפּ, הכּלל,ס‘איז נישט דאָס װאָס ער זוכט. נאָר אַזוי װי ער איז שוין אינעװײניק, גײט ער צו צום בּעל הבּית און פרעגט צו דאָס איז אַ כּשר פּלאַץ.
”װאָס הײסט”? זאָגט דער בּאַלעבּאָס. ”איר זעט נישט אַז אויפן שילד שטײט כּשר און קוקט דאָ אויף דער װאַנט. איר זעט דאָס בּילד װאָס הענגט דאָרט? דאָס איז אַ בּילד פון דעם של”ה װאסָ מיר שטאַמען פון אים!”
”יאָ,” ענטפערט דער ײִד. ” איך זע. נאָר װען איר װאָלט געהאָנגען אויפן װאַנט און הינטער דעם בּופעט װאָלט געשטאַנען דער של”ה הקדוש, װאָלט איך געװוּסט אַז דאָ איז כּשר, נאָר אַזוי װי איך זע אײַך בּײַם בּופעט און דער של”ה הענגט אויף דער װאַנט, בּין איך נישט אַזוי זיכער….”
dos bild
a heymisher Yid fun Poylen iz amol gekumen tsu forn kayn Frankfurt. geyt er iber di gasn un zukht a koshern plats vu m’zol kenen arayngeyn un epes esn a koshern moltsayt. geyt der Yid, un kukt af di shildn iber di gasn, zukht a Yidish vort, vos zol vayzn az s’iz kosher. nu, ir kent dokh Daytshland, ta’ke a sakh Yidn in shtot, nor m’darf zikh hitn vu m’geyt arayn esn.
nor az m’zukht gefunt men. der Yid hot getrofn a restoran mit a shild ibern gesheft mit groyse oysi’es, k o s h e r.
der Yid hot zikh derfreyt un geyt arayn. vi nor er tret ariber di shvel, iz em bald klor gevorn az er hot gemakht a to’es. hintern bofet shteyt an oysgepaheter man, misto’me der balabos, on a simen fun bord un peyes un dertsu nokh in hoyln kop. haklal, s’iz nit dos vos er zukht, nor azoy vi er iz shoyn i’neveynik, geyt er tsu tsum balabos un fregt tsu dos iz a koshe’re plats.
“vos heyst?” zogt der balabos. “ir zet nit az afn shild shteyt kosher? un kukt do af der vant. ir zet dos bild vos hengt dort? dos iz a bild fun dem Shlo vos mir shtamen fun em.
“yo,” entfert der Yid, “ikh ze, nor ven ir volt gehongen afn vant un hinter dem bofet volt geshtanen der Shlo Hakodosh volt ikh gevust iz do iz kosher, nor azoy vi ikh ze aykh bam bofet un der Shlo hengt af der vant, bin ikh nit azoy zikher….”
The Picture
A friendly Polish Jew once traveled to Frankfurt. He was walking around in the streets looking for a place to go where he can get a kosher meal. He is looking at the signs looking for a Jewish word, that would indicate that it’s kosher. So, you know Germany, although many Jews live there, but you need to be careful, where you go to eat.
But, if you search long enough, you find. The Yid found a restaurant with a sign above the store in big letters that said K O S H E R.
The Jew is very happy and goes inside. As soon as he stepped food into the restaurant, it becam abundently clear to him, that he made a grave mistake. Behind the counter, there was this big fellow, most likely the owner, without any sign of a beard or sidelocks, totally clean shaven and not even donning a yarmulka, it’s not really what he’s looking for. Well, since he is already inside, he walks up to the owner and askes him if this place is kosher?
“What kind of question is that?” the owner says. “Can’t you see the sign above the door says ‘kosher’ and look here, do you see that picture hanging on the wall? That is a portrait of the Shloh of whom we are descendants of!”
“Yes,” the Jew answered. “Of course I see. However, had you been the one hanging on the wall and the Shloh Hakadosh was standing behind the counter, I would have, undoubtedly, known that this place is kosher. But, as I see you standing behind the counter and the Shloh the one hanging on the wall, I have my doubts…..
התמונה
יהודי מפולניה, פעם נסע לפרנקפוט. הוא מסתובב ברחובות ומחפש מקום כשר להיכנס ולאכול משהו. הוא מסתכל על השלטים, ומקוה לראות איזה מילה יהודית שתראה שזה כשר. נו, אתם מכירים את גרמניה, אמנם ישנם הרבה יהודים, אבל בכל זאת צריך להיזהר איפה להיכנס לאכול.
בכל זאת, אם מחפשים, מוצאים. היהודי מצא מסעדה והיה שלט עם אותיות גדולות, כ ש ר.
היהודי שמח ונכנס לחנות.ברגע שעבר על מפתן הדלת, התברר לו שעשה פה טעות. מאחורי הדלפק, עומד לו אדם מגושם, כנראה הבעל הבית בלי שום סימן של זקן ופיאות ונוסף לזה בלי כיפה. בקיצור, זה לא המקום שהוא חיפש. אבל היות שהוא כבר היה בפנים, הוא ניגש לבעל הבית ושואל אותו אם זה מקום כשר.
”מה פירוש?” אומר לו הבעל הבית. ”אתה לא רואה את השלט בחוץ שכתוב כשר? ותסתכל פה על הקיר. אתה רואה את התמונה שתולה שם? זה תמונה של השל”ה שאנחנו מיוצא חלציו.”
”כן,כן,” היהודי ענה. ”בודאי שאני רואה. למרות זאת, אם זה היה אתה שתלוי על הקיר והשל”ה הקדוש היה עומד מאחורי הדלפק, הײתי, בלי שום ספק, יודע שאפשר לאכול פה. אבל, לפי כשאני רואה, שאתה זה שעומד מאחורי הדלפק והשל”ה תולה על הקיר, אני כבר לא כל כך בטוח….”
זכות אבות העלפט נישט
די חכמים זאָגן: דרײַ ספרים האָט שלמה המלך אָנגעשריבּן, שיר השירים, משלי און קהלת. דאָס ערשטע ספר, שיר השירים, דאָס געזאַנג פון געזאַנגען פון ליבּשאַפט, האָט ער געזונגען װען ער איז געװען יונג. דאָס צװײטע ספר, משלי, די קלוגע שפּריכרײד, האָט שלמה געשריבּן װען ער איז געװען אין די מיטעלע יאָרן און דאָס דריטע ספר, קהלת, די בּאַטראַכטונגען װעגן דער נישטקײט פון לעבּן, האָט ער געשריבּן אויף די עלטערע יאָרן.
קהלת, הײבּט שלמה אָן מיט די װערטער, ‘דברי קהלת בּן דוד‘, די רײד פון קהלת, דער זון פון דוד, דער קעניג פון ירושלים. משלי הײבּט ער אָן מיט די װערטער, ‘משלי שלמה בּן דוד‘, די שפּריכרײד פון שלמה, דער זון פון דוד, דער מלך פון ירושלים. אין בּײדע ספרים דערמאָנט ער בּאַלד פון אָנהײבּ זײַן זכות אבות, אַז זײַן פאָטער איז נישט געװען אַבּי װער. ער װיל מ‘זאָל װיסן אַז ער איז געװען קעניג איבּער די ײִדן און נישט גלאַט װוּ, נאָר טאַקע אין דער הײליקער שטאָט ירושלים.
אין שיר השירים, אָבּער, שטעלט ער זיך נאָר פאָר, ‘דאָס געזאַנג פון געזאַנגען פון שלמה‘ן‘.פרעגט זיך אַ פראַגע, פאַרװאָס גיט ער אָן אין דעם ספר בּלויז זײַן אײגענעם נאָמען? איז די זאַך דערפון אַזוי:
אַז אײנער װיל לערנען מענטשן װי אַזוי צו לעבּן און זיך צו פירן און דערבּײַ זאָגט ער נאָך מוסר, װי שלמה המלך האָט געטאָן אין משלי און קהלת, מוז ער דערצײלן װעגן זײַן יחוס און װײַזן אַז ער איז נישט סתּם אַבּי װער, ער האָט זכות אבות און ער האָט אַ רעכט צו לערנען מענטשן און זאָגן מוסר.שלמה דערצײלט דעריבּער סאַראַ פײַנעם טאַטע ער האָט געהאַט, אַ חכם, אַ זינגער.
נאָר אַז אַזאַ מענטש קומט צו דער װעלט און שטעלט זיך פאָר אַז ער איז אַלײן אַ גוטער זינגער,װי שלמה טוט דאָס אין שיר השירים, דעמאָלט מוז ער גלײַך װײַזן װאָס ער קען. און אויבּ ער קען נעבּעך נישט, װעט אים שוין קײַן שום זכות אבות נישט בּײַשטײן. זײַן טאַטע װאָלט געמעגט זײַן אפילו דער גרעסטער זינגער אויף דער װעלט, װעט עס אים גאָרנישט העלפן…
zekhus avos helft nit
di khakhomim zogn, dray seforim hot Shlomo Hamelekh ongeshribn, Shir Hashirim, Mishley un Koheles. dos ershte sefer, Shir Hashirim, dos gezang fun gezangen fun libshaft, hot er gezungen ven er iz geven yung. dos tsveyte sefer, Mishley, di klu’ge shprikhreyd, hot Shloyme geshribn in di mite’le yorn un dos dri’te sefer, Koheles, di batrakhtungen vegn der nitkeyt fun lebn, hot er geshribn af di elte’re yorn.
Koheles, heybt Shloyme on mit di verter, “divrey koheles ben Dovid”, di reyd fun Koheles, der zun fun Dovid, der kenig fun Yerusholayim. Mishley, heybt er on mit di verter, “Mishley Shlomo Ben Dovid, di shprikhreyd fun Shlomo , der zun fun Dovid, der melekh fun Yerusholayim. in bey’de seforim dermont er bald fun onheyb zayn zekhus avos, az zayn foter iz nit geven abi ver. er vil m’zol visn az er iz geven kenig iber di Yidn un nit glat vu, nor ta’ke in der heyliker shtot Yerusholayim.
In Shir Hashirim, ober, shtelt er zikh nor for, ‘dos gezang fun gezangen fun Shloymen’ fregt zikh a fra’ge farvos git er on in dem sefer zayn eygenem nomen? iz di zakh derfun azoy:
az eyner vil lernen mentshn vi azoy tsu lebn un zikh tsu firn un derbay zogt er nokh mu’ser, vi Shlomo Hemelekh hot geton in Mishley un Koheles, muz er dertseyln vegn zayn yikhes un vayzn az er iz nit abi ver, er hot zekhus avos un er hot a rekht tsu lernen mentshn un zogn mu’ser. Shloyme dertseylt deriber sara faynem ta’te er hot gehat, a khokhem, a zinger.
nor aza mentsh kumt tsu der velt un shtelt zikh for az er iz aleyn a guter zinger, vi Shloyme tut dos in Shir Hashirim, demolt muz er glaykh vayzn vos er ken. un oyb er ken nebekh nit, vet em shoyn kayn shum zekus avos nit bayshteyn. zayn ta’te volt gemegt zayn afi’le der grester zinger af der velt, vet es em gornit helfn….
the merits of the ancesters doesn’t help
Our sages tell us: Three books were written by King Solomon, The Song of Songs, Proverbs and Ecclesiastes. The first book, The Song of Songs, Solomon sang when he was young. The second book, Proverbs, King Solomon wrote when he was in his middle age years and the third book, Ecclesiastes, where he describes the nothingness of life, he wrote in his old age.
Ecclesiastes, begins with the words, ‘The words of Ecclesiastes the son of David, king of Jerusalem. Proverbs begins with the words, ‘The Proverbs of Solomon the son of David, the king of Jerusalem. In both of these books, he mentions right from the start about his ancestral merit, that his father wasn’t just a regular person. He is letting us know that his father was the king of the Jews and not just anywhere, but specifically in the holy city of Jerusalem.
However, in Song of Songs, all he says is, The Song of Songs of Shlomo, no mention of his lineage. The question is, why does he only give his name? The thing is as follows:
When someone wants to educate people how to live and how to behave and to lecture them, like King Solomon has done in Proverbs and Ecclesiastes, he must disclose his credentials, his lineage and show that he is not just an ordinary person, he has ancestral merit and earned the right to teach people and lecture them. Solomon, therefore, tells us what a great father he had, smart and respected.
But when the same person presents himself as a great singer, as King Solomon does in Song of Songs, then he needs to immediately demonstrate his capabilities. And if he can’t sing, his ancestral merit isn’t going to assist him. Even if his father was the greatest singer in the world, that won’t help him….
זכות אבות לא עוזר
חכמנו ז”ל אמרו, שלמה המלך כתב שלושה ספרים, שיר השירים, משלי וקהלת. הספר הראשון שיר השירים הוא שר בצעירתו. הספר השני, משלי, שלמה כתב בגיל העמידה והספר השלישי,קהלת הוא כתב לעת זקנה.
קהלת, שלמה המלך מתחיל במילים, ‘דברי קהלת בן דוד, המילים של קהלת הבן של דוד המלך של ירושלים. משלי מתחיל עם המילים ‘משלי שלמה בן דוד, המשלים של שלמה הבן של דוד המלך של ירושלים. בשתי הספרים, הוא מזכיר מיד בהתחלה את זכות האבות, שאביו הוא לא סתם אחד אלא הוא רוצה שכולם ײדעו שהוא מלך על היהודים ולא במקום סתם אלא דוקא בעיר הקודש ירושלים.
את קהלת, שלמה המלך פותח בדברי קהלת בן דוד, המילים של קהלת, בנו של דוד, המלך של ירושלים. משלי פותח עם ‘משלי שלמה בן דוד‘, המשלים של שלמה, בנו של דוד, מלך של ירושלים. בשני הספרים הוא תיכף מתחיל עם זכות האבות שלו, שאביו לא היה יהודי פשוט. הוא רוצה שײדעו שהיה מלך על עם ישראל ולא רק במקום כלשהו אלא דוקא בעיר הקדושה ירושלים.
אבל כשאדם מציג את עצמו לָעולם כמשורר טוב, כמו ששלמה עושה בשיר השירים, אז הוא צריך מיד להראות את היכולת שלו, ואם הוא לא מוצלח אז לא יעזור לו שום זכות אבות. אפילו אם אבא שלו היה המשורר הכי טוב בעולם, זה לא יעזור לו….
