Memories from Lebns Fragn

צװײ װעלטן האַלטסטו בײַ דער האַנט און בײדע װעלטן זײַנען דײַנע, דײַן מאָרגן און דײַן נעכטן הײַנט דעם װעג דעם זוניקן באַשײַנען. צװײ װעלטן האַלטן אונטער דיך: אַ יונג, פֿריש װעלטל פֿול מיט ליכט, אַ װעלט פֿון קנאָכיקן אויסדויער װאָס קװעלט פֿון הימלען און פֿון רויערד. צװײ װעלטן פֿירן דיך פֿאַרליבט... צי קען דען צײַט דעם בונד צערײַבן? - אַז בײדע װעלן אײביק בלײַבן דײַן לײַ ב - און -...

ניט מאָלן מיט פּענזל און פֿאַרב - נאָר שאַפֿן אַ פּלאַסטיש בילד, מיט װערטער װעגן דעם גאָלדיקן חוֹדש, װעלכער פֿאַרענדיקט דעם זומער און פֿאַרװאַנדלט זיך אין האַרבסט - װען גרינע בלעטער װערן געל און רויט, און גראָזן הײבן אָן צו װעלקן. און דער אַרום טוט אָן דער ברוינעם בּגד פֿון סוף זומער ליד - זײַנען װערטער. ליד...

יוסף קערלער איז געװען איינער פֿון די סאַמע אָנזעעװדיקע ייִדישע דיכטער, װאָס האָבן, נאָכן אַרויסרײַסן זיך פֿון סאָװיעט-רוסלאַנד, אַרײַנגעשריבן נײַע און פֿרישע בלעטער אין דער הײַנטצײַטיקער ייִדישער דיכטונג. קערלער איז אויפֿגעװאַקסן אין אַ ייִדישן קאָלװירט אין צפֿון-קרים, שטודירט אין אַ טעכניקום אין אָדעס און דערנאָך אין דער טעאַטער-שול פֿון מאָסקװער ייִדישן מלוכה-טעאַטער. צוזאַמען מיט אַנדערע ייִדיש-סאָװיעטישע שרײַבער האָט ער געדינט...

אַ קװערשניט דורך דער געשיכטע פֿון ייִדישן טעאַ-טער, אָנהײבנדיק פֿון אַברהם גאָלדפֿאַדען ביז אונדזע-רע טעג, - האָט אַדורכגעפֿירט דער פֿאָרזיצער פֿונעם קולטור-קרײַז, ח' מיכאל װײַנאַפּעל אין אַ פֿאָרלעזונג געהאַלטן דעם 20-סטן סעפּטעמבער ד. י. אין זײַן אַײַנפֿיר צום רעפֿעראַט האָט ער אין קורצן דערמאָנט דעם װעג פֿון דעם נישט-ייִדישן טעאַטער, פֿון דעם אַלטערטימלעך גריכישן, דורך דעם איטאַליענישן און פֿראַנצייזישן "טעאַטר דעל-אַרטע" און...

װי באַװוּסט, האָט די באַרימטע ק"ק כעלעם, אַזוי װי אַנדערע ייִדישע שטעט, אויך פֿאַרמאָגט ייִדישע גנבֿים, שװינדלערס און כלערליי בעלי עבירהניקעס. זײ אַלע האָבן זיך פֿאַרדינט מען זאָל זײ אַרײַנזעצן אין תפֿיסה. דער כעלעמער רבֿ האָט אָבער געהאַלטן, אַז איבערגעבן אַ ייִדישן גנבֿ אין די הענט פון אַ גוייִשער פּאָליציי איז קעגן דער הלכה. װאָס-זשע טוט מען? - האָט...

דער גרויסער העברעיִשער שרײַבער, דער נאָבעל-לאַורעאַט ש"י עגנון האָט אין מזרח-ירושלים פּאַלעס-טינער קרוֹבֿים פון הויכן יחוס. אָבער אין דער צײַט װען שי עגנון האָט געװײטיקט און זיך געשעמט מיטן הויכן פּאַלעסטינישן יחוס פון דער משפּחה נאַשאַשיבי - זענען זײַנע פּאַלעסטינער קרוֹבֿים גלײַכגילטיק צו זייער ייִדישן ליטעראַרישן יחוס פון דעם נאָבעל-לאַורעאַט: נישט זיי גרויסן זיך, און נישט זײ שעמען זיך...

זײַ זיך מטריח, גוטער לייענער, לאָז זיך אָן מוֹרא אַרײַנפֿירן אין דעם צויבער-װינקל, װאָס רבֿקה באַסמאַן בן-חיים האָט פֿאַר דיר אויפגעמישט און אויפֿגעעפֿנט. די קלאַנגען פֿון איר לידער-געזאַמל װעלן דיך דערנאָך במילא באַגלייטן אין דײַן גרויער װאָכעדיקייט און זיך באַהעפֿטן מיט די שײנקייטן װאָס זענען דיר שוין פֿון פֿאָרויס באַשערט געװען. דײַן אייגענע פֿרײד און דײַנע אײגענע אומעטיקע רגעס...

דאָס לבֿנונישע דאָרף קאַנאַ איז נישט יענער קאַנאַ װוּ יעזוס האָט, לויט דער קריסטלעכער מיטאָלאָגיע מקיים געװען דעם נס פון פאַרװאַנדלען װאַסער אין װײַן. דאָס באַרימטע דאָרף פון דעם קריסטלעכן נײַעם טעסטאַמענט געפינט זיך אין גליל. דאָך מעג מען זיך לאָזן אויף די פליגלען פון דעם מעטאַפֿאָר און באשטימען, אַז דאָס בלוט װאָס איז געװאָרן פאַרגאָסן אין דעם לבֿנונישן...

אַ קליינער טראָפּן שפּיגלט אָפּ, זאָגט מען, דעם גאַנצן ים.. און עס איז שוין פֿון לאַנג אויך באַװוּסט, אַז מדינת ישראל איז אַמעריקע אין מיניאַטור און שפּיגלט זי אָפּ אַזוי װי דער קליינער טראָפּן שפּי-גלט אָפּ דעם גרויסן ים. מיט װאָס זענען מיר דען אַנדערש פֿון אַמעריקע, אויסער דער גרייס און דעם נאָמען? האָט דאָך ישראל שוין דעריאָגט - און...

װי אין יעדער פּאַטריאָטישער מלחמה האָט אויך אין דער צװײטער לבֿנונישער מלחמה דאָס הינ-טערלאַנד זיך געאייניקט אין זײַן טרײַשאַפֿט צום פֿאָטערלאַנד און דערמוטיקט די מענער און די זין פון דעם רעזערװיסטן-דינסט אין דער מלחמה. דאָס געאיי-ניקטע פֿאָלק האָט גערופֿן צו "קעמפֿן ביזן סוף", "אָנ-לערנען דעם נאַסראַללאַ און כיזבאַללאַ זײ זאָלן נישט קענען מער אויפֿשטיין". אָבער װען די מלחמה האָט זיך...