Memories from Lebns Fragn

דער גרויסער העברעיִשער שרײַבער, דער נאָבעל-לאַורעאַט ש"י עגנון האָט אין מזרח-ירושלים פּאַלעס-טינער קרוֹבֿים פון הויכן יחוס. אָבער אין דער צײַט װען שי עגנון האָט געװײטיקט און זיך געשעמט מיטן הויכן פּאַלעסטינישן יחוס פון דער משפּחה נאַשאַשיבי - זענען זײַנע פּאַלעסטינער קרוֹבֿים גלײַכגילטיק צו זייער ייִדישן ליטעראַרישן יחוס פון דעם נאָבעל-לאַורעאַט: נישט זיי גרויסן זיך, און נישט זײ שעמען זיך...

אַ לידער - זאַמלונג פון אַ דיכטער בן דיכטער - הגם דער נאָמען, מיט װעלכן ער שרײַבט אונטער זײַנע לידער, איז - א פּסעװדאָנים, אָדער ריכטיקער: אַן אויס - געבאָרגטער, װאָס איז ענלעך צו זײַן נאָמען. װײַל - חוץ אַ דיכטער איז ער אויך אַ ייִדיש - װיסנשאַפטלער, פּראָפֿעסאָר פון ייִדיש - קענטעניש אויפן אינדיאַנאַ - אוניװערסיטעט אין בלומינגדייל,...

זײַ זיך מטריח, גוטער לייענער, לאָז זיך אָן מוֹרא אַרײַנפֿירן אין דעם צויבער-װינקל, װאָס רבֿקה באַסמאַן בן-חיים האָט פֿאַר דיר אויפגעמישט און אויפֿגעעפֿנט. די קלאַנגען פֿון איר לידער-געזאַמל װעלן דיך דערנאָך במילא באַגלייטן אין דײַן גרויער װאָכעדיקייט און זיך באַהעפֿטן מיט די שײנקייטן װאָס זענען דיר שוין פֿון פֿאָרויס באַשערט געװען. דײַן אייגענע פֿרײד און דײַנע אײגענע אומעטיקע רגעס...

ניט מאָלן מיט פּענזל און פֿאַרב - נאָר שאַפֿן אַ פּלאַסטיש בילד, מיט װערטער װעגן דעם גאָלדיקן חוֹדש, װעלכער פֿאַרענדיקט דעם זומער און פֿאַרװאַנדלט זיך אין האַרבסט - װען גרינע בלעטער װערן געל און רויט, און גראָזן הײבן אָן צו װעלקן. און דער אַרום טוט אָן דער ברוינעם בּגד פֿון סוף זומער ליד - זײַנען װערטער. ליד...

..."זיץ! זיץ! עס װעט נעמען בלויז אייניקע מינוטן". דער שוסטער שטעלט אַװעק פֿאַר מיר אַ פּוס-בענקעלע בײַם אַרײַנגאַנג אין זיין קליינער קראָם. קלאָר, אַז מײַנע שיך זײַנען נישט פֿאַרטיק. ער קען נישט פֿאַרריכטן קײן שיך אויב זײער באַלעבאָס זעצט זיך נישט אַװעק אַדורכצורײדן זיך מיט אים. ער איז אַ גרויסער שמועסער און קען זיך אויס אין אַ בוך. איך קען מענטשן, װאָס...

צװײ װעלטן האַלטסטו בײַ דער האַנט און בײדע װעלטן זײַנען דײַנע, דײַן מאָרגן און דײַן נעכטן הײַנט דעם װעג דעם זוניקן באַשײַנען. צװײ װעלטן האַלטן אונטער דיך: אַ יונג, פֿריש װעלטל פֿול מיט ליכט, אַ װעלט פֿון קנאָכיקן אויסדויער װאָס קװעלט פֿון הימלען און פֿון רויערד. צװײ װעלטן פֿירן דיך פֿאַרליבט... צי קען דען צײַט דעם בונד צערײַבן? - אַז בײדע װעלן אײביק בלײַבן דײַן לײַ ב - און -...

איך שרײב אַ בריװעלע אַז קײנער זאָל ניט זען; דאָס דאָזיק בריװעלע װעט קײנער ניט באַקומען, איך שרײַב עס, טײַערע, פֿאַר די װאָס זענען דאָ געװען, פֿאַר די װאָס װעלן שױן אַהערצו מער ניט קומען. דאָס דאָזיק בריװעלע איז װי אַ שאָס פֿון טרוקן אױג, אַן אױג װאָס אױפֿגעפּראַלט איז כלומרשט לער-און-לײדיק, נאָר אינדעראמתן, ס'קוקט אין די הױכן אױס די טױב װאָס זאָל אַ בענטש טאָן...

דאָס לבֿנונישע דאָרף קאַנאַ איז נישט יענער קאַנאַ װוּ יעזוס האָט, לויט דער קריסטלעכער מיטאָלאָגיע מקיים געװען דעם נס פון פאַרװאַנדלען װאַסער אין װײַן. דאָס באַרימטע דאָרף פון דעם קריסטלעכן נײַעם טעסטאַמענט געפינט זיך אין גליל. דאָך מעג מען זיך לאָזן אויף די פליגלען פון דעם מעטאַפֿאָר און באשטימען, אַז דאָס בלוט װאָס איז געװאָרן פאַרגאָסן אין דעם לבֿנונישן...

װי באַװוּסט, האָט די באַרימטע ק"ק כעלעם, אַזוי װי אַנדערע ייִדישע שטעט, אויך פֿאַרמאָגט ייִדישע גנבֿים, שװינדלערס און כלערליי בעלי עבירהניקעס. זײ אַלע האָבן זיך פֿאַרדינט מען זאָל זײ אַרײַנזעצן אין תפֿיסה. דער כעלעמער רבֿ האָט אָבער געהאַלטן, אַז איבערגעבן אַ ייִדישן גנבֿ אין די הענט פון אַ גוייִשער פּאָליציי איז קעגן דער הלכה. װאָס-זשע טוט מען? - האָט...

. װעגן זײַנע פריִערדיקע מעשים איז גאָרנישט באַװוּסט. ער איז נאָך, קענטיק, געװען צו יונג. נאָכן צוזאַמענברוך פון דעם קאָמוניסטישן רעזשים איז ער אַ געװיסן טאָג געקומען אין דער רעדאַקציע פון "סאָװיעטיש הײמלאַנד" און געזאָגט, אַז ער װיל שאַפן אַ צענטראַלע קערפּערשאַפט פאַר די ייִדן אין דעם נאָכקאָמוניסטישן ראַטנפאַרבאַנד. אַ קורצע צײַט נאָך דעם האָט ער זיך אַנטפּלעקט װי דער...